Vergunning van rechtswegeEU noodverordening voor zonnepanelen

Zonnepanelen op een bijgebouw in Werelderfgoed De Beemster

Een EU-noodverordening verplicht de lidstaten om binnen vier weken te reageren op een vergunningaanvraag voor zonnepanelen en warmtepompen. Lukt dat niet, dan volgt een vergunning van rechtswege.

Zoals bekend maakt de Europese Unie haast met energietransitie en klimaat maatregelen. De Unie heeft op 22 december een noodverordening vastgesteld om de inzet van hernieuwbare energie te versnellen. De verordening is sinds 1 januari van kracht en treedt in de plaats van de Nederlandse wetgeving. Wanneer overheden niet binnen vier weken reageren op een vergunningaanvraag voor de plaatsing van zonnepanelen of warmtepompen, is de vergunning van rechtswege verleend.

Administratieve procedures en bureaucratie zijn volgens de EU de belangrijkste belemmering voor de snelle toepassing van hernieuwbare energie; de energiecrisis en de extreme prijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen een noodmaatregel.

Monumenten en beschermde gezichten

Aanvankelijk leken de gevolgen voor Nederland niet zo groot: zonnepanelen zijn immers al vergunningvrij? Maar wie beter kijkt, weet meer. Op monumenten en in beschermde stadsgezichten aan de straatzijde en op platte daken en overal op gevels en op de grond zijn zonnepanelen helemaal niet vergunningvrij, en warmtepompen evenmin En als je de zonnepanelen neerlegt in de plaats van de bestaande dakbedekking, heb je ook een vergunning nodig – hoewel de regels op dit punt niet helemáál duidelijk zijn. Normaliter hebben gemeenten acht weken de tijd om een vergunningsaanvraag te beoordelen, en in ingewikkelde situaties kunnen ze die termijn met nog eens zes weken verlengen.

Europa loopt nu als een olifant door onze zorgvuldig opgestelde porseleinkast. Wat nu?

Gevolgen nog steeds niet duidelijk

Drie maanden nadat de verordening van kracht is, weten we nog steeds niet ‘wat nu?’. Contact met ambtenaren bouwregelgeving van het rijk geven geen uitsluitsel over de effecten en de precieze interpretatie van de regels. Binnenlandse Zaken (bouwregels) wacht op Economische Zaken (energiebeleid) voor het antwoord, en dáár wacht het ministerie van OCW (monumentenzorg) dan weer op. Wakkere gemeenten hebben door het uitblijven van rijksrichtlijnen al weken geleden hun eigen interpretaties aan de regels gegeven.

En daar ontstaat al de verwarring. De EU eist dat er binnen een maand op de vergunningaanvraag moet zijn ‘geantwoord’. De ene gemeente denkt dat er dus binnen een maand een vergunning moet zijn verleend, de andere denkt dat het voldoende is om te schrijven dat de vergunning in behandeling is genomen.

Uitzondering voor erfgoed?

De EU-bepaling bevat een uitzonderingsmogelijkheid: op grond van bijzondere belangen (bijvoorbeeld defensie-belangen of bescherming van cultureel erfgoed) kan Nederland gebieden of constructies uitsluiten van de werking van de noodverordening. Nederland heeft dat voor de monumenten en beschermde stadsgezichten (nog) niet gedaan. Navraag leert dat daarvoor waarschijnlijk een wijziging nodig is van een wet of een bestuursregel, en dat dat binnen anderhalf jaar niet geregeld is, terwijl de verordening wel al rechtsgeldig is.

De ambtenaren van het rijk die wij spraken denken dat een gemeente ook op eigen gezag schriftelijk aan een vergunningaanvrager kan melden dat de noodverordening niet van toepassing is op monumenten en in beschermde stadsgezichten. Niemand weet of dat wishful thinking is, maar zeker is dat de EU eist dat ‘voorrang’ wordt gegeven aan het opwekken van energie bij de belangenafweging in het kader van de vergunningverlening.

Terugwerkende kracht

We zijn al drie maanden bezig in het jaar. Er zijn ongetwijfeld al honderden vergunningaanvragen voor duurzame energie bij monumenten en in beschermde stadsgezichten in behandeling genomen, zonder dat de gemeenten of de aanvragers van deze strakke proceduretermijnen op de hoogte waren. Veel van die vergunningen zijn dus inmiddels van rechtswege verleend. Dat maakt ze nog niet onherroepelijk (er is nog de mogelijkheid om bezwaar en beroep aan te tekenen), maar het leidt tot veel rechtsongelijkheid met degenen die op grond van een zorgvuldige afweging van het erfgoedbelang eerder een negatief oordeel op hun vergunningaanvraag kregen. 

Klik hier voor de EU noodverordening

UPDATE!!!

Op de website van het Nationaal Programma RES is op 28 april een "toelichting voor provincies en gemeenten" gepubliceerd, die meer duidelijkheid geeft over de noodverordening en de vraag in welke situaties hij toepasbaar is. De veronderstelling dat in Nederland het beschermde erfgoed niet onder de verordening valt, lijkt juist te zijn. Zie hier: NPRES

Flip ten Cate | april | 2023 
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief